Σε υψόμετρο 850 μέτρων , κρυμμένος βαθιά στα παρθένα δάση της Ροδόπης, κάπου μεταξύ Δράμας και Ξάνθης, ανάμεσα στα χωριά Τραχώνι και Λειβαδίτης βρίσκεται ο καταρράκτης του Τραχωνίου ή Λειβαδίτη . Κάποιοι ανεβάζουν το ύψος του στα 40 μέτρα, άλλοι στα 60 μέτρα ενώ και ορισμένοι κάνουν λόγο για τον μεγαλύτερο καταρράκτη των Βαλκανίων σε ότι αφορά την ποσότητα και τον όγκο νερού.
Σε κάθε περίπτωση, πρόκειται για ένα εντυπωσιακό έργο της φύσης και αξίζει (τουλάχιστον) μια επίσκεψη από κάθε φυσιολάτρη που σέβεται τον εαυτό του...Ειδικά το φθινόπωρο, με το κιτρίνισμα των φύλων, η διαδρομή είναι καταπληκτική και αποζημιώνει ακόμη και τον πιο απαιτητικό επισκέπτη.
Η προσέγγιση γίνεται με 2 βασικούς τρόπους. Καταρχήν από το Παρανέστι (Δράμας) ακολουθούμε το δρόμο για Σταυρούπολη (Ξάνθης). Μετά το Νεοχώρι και λίγο πριν τον χωριό Δαφνώνα στρίβουμε αριστερά για Άνω Καρυόφυτο και Λειβαδίτη. Από τον Λειβαδίτη (1.200 μ.) ακολουθούμε το δρόμο για το δασικό χωριό Ερύμανθου. Μετά από 4 χλμ. από τον Λειβαδίτη συναντάμε διασταύρωση με δασικό δρόμο (χωματόδρομο). Στρίβουμε αριστερά στο χωματόδρομο και μετά από 2 χλμ. πορείας φτάνουμε στο χώρο στάθμευσης και στην αρχή του μονοπατιού για τον καταρράκτη.
Μια άλλη πορεία ξεκινά από Σταυρούπολη (υπάρχει σχετική ταμπέλα με ένδειξη 30 χλμ) προς Παρανέστι, διασχίζουμε το χωριό Δαφνώνα και μετά από λίγο στρίβουμε δεξιά (υπάρχει και δω ανάλογη σήμανση) προς Άνω Καρυόφυτο και Λειβαδίτη και κατόπιν ακολουθούμε την πορεία προς Δασικό Χωριό και στρίβουμε -μετά από 4 χλμ- στο χωματόδρομο, όπου έπειτα από πορεία 2 χλμ φτάνουμε στο χώρο στάθμευσης και στην αρχή του μονοπατιού για τον καταρράκτη....Το χειμώνα και σε περιόδους κακοκαιρίας, πιθανόν να χρειαστεί τζιπ για να φτάσει κάποιος στο χώρο στάθμευσης, αλλά σε κάθε περίπτωση, ο καθένας μπορεί να αφήσει το όχημά του σε οποιοδήποτε σημείο κρίνει ότι δεν θα έχει πρόβλημα με τα τυχόν χιόνια, τις λάσπες και τα νεροφαγώματα.
Το μονοπάτι, μήκους 1800 μέτρων, ξεκινά από υψόμετρο 1.158 μέτρα, περνάει σχεδόν στο σύνολό του μέσα από πυκνό δάσος με οξιές, σφενδάμους, σημύδες και φλαμουριές , έχει κατηφορική διεύθυνση (προς νοτιοδυτικά) και φτάνει μέχρι τη βάση του καταρράκτη. Σήμανση υπάρχει σε όλη τη διαδρομή αν και σε 1-2 σημεία θα μπορούσε να είναι κάπως καλύτερη καθώς οι περιπατητές έχουν διανοίξει κάποια νέα δρομάκια (shortcuts) που μπορεί αντί να βοηθήσουν, τελικά να μπερδέψουν έναν αρχάριο.
Μετά από περίπου ένα χιλιόμετρο καθοδικής πορείας, το μονοπάτι διαβαίνει ένα διάσελο (το μοναδικό σημείο της διαδρομής όπου μπορείς να δεις τον ουρανό και να προσανατολιστείς) και μετά ενώνεται για τα τελευταία 800 μέτρα με το ευρωπαικό μονοπάτι Ε6 (συνολικού μήκους 6 χλμ, με αφετηρία το χωριό του Λειβαδίτη) μέχρι τη βάση του καταρράκτη.
Λίγο πιο κάτω υπάρχει άλλη μια διασταύρωση με ένα μονοπάτι που ακολουθώντας το καταλήγεις αρκετά βορειότερα σε "μπαλκόνι" με θέα τον καταρράκτη της Αγ. Βαρβάρας.
Βέβαια, ήδη από το σημείο που θα μπεις στο μονοπάτι Ε6, ακούς από μακριά τον υπόκωφο ήχο των νερών, σαφής ένδειξη ότι πλησιάζεις σε τρεχούμενο νερό, στον καταρράκτη και τις μικρές συνεχόμενες λιμνούλες που σχηματίζονται στη βάση του, προτού καταλήξουν στον χείμαρρο που θα πάρει μακριά το νερό του Καταρράκτη.Οι πιο τολμηροί μπορούν να προσεγγίσουν τη βάση του καταρράκτη για μια βουτιά. Πρέπει όμως να γνωρίζουν ότι τα βράχια γλιστράνε πολύ και το νερό (ακόμα και το καλοκαίρι) είναι παγωμένο.
Φτάνοντας στη βάση του καταρράκτη, διασχίζουμε την ξύλινη γεφυρούλα και ανεβαίνουμε περίπου 40 μέτρα πιο πάνω, σε ένα φυσικό "μπαλκόνι" ακριβώς απέναντι από τον καταρράκτη, από όπου η θέα είναι καταπληκτική. Ειδικά το χειμώνα, όπου η θερμοκρασία πέφτει και στους -25 βαθμούς, ο καταρράκτης καλύπτεται από ένα παχύ επιφανειακό στρώμα πάγου, κάτω από το οποίο συνεχίζει το νερό να κυλάει κανονικά.
Στην καθοδική τη διαδρομή του μονοπατιού, υπάρχουν 3-4 σημεία με ξύλινα παγκάκια για ξεκούραση καθώς και 2 ξύλινα παραπήγματα για προστασία από την κακοκαιρία. Η κλίση του μονοπατιού δεν είναι μεγάλη και το βάδισμα είναι ευχάριστο.
Επίσης γύρω από το μονοπάτι, υπάρχουν διάσπαρτες τρύπες τόσο κοντά στις ρίζες των δένδρων, όσο και σε φυσικά ανοίγματα του εδάφους, όπου φωλιάζουν εκατοντάδες σαλαμάνδρες. Λογικά σε μια ζεστή μέρα, η σαλαμάνδρα όντας νυχτόβιο κατά βάση ον, παραμένει κρυμμένη στη φωλιά της... ωστόσο όταν έχει πέσει η θερμοκρασία και κυρίως όταν βρέχει, ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει πολλές από αυτές να ξετρυπώνουν από τα έγκατα της γης και να τριγυρίζουν αμέριμνες μέσα και γύρω στο μονοπάτι.
Γενικά, η κατάβαση διαρκεί περίπου 45-60 λεπτά και η ανάβαση (ανάλογα με την κούραση του κάθε πεζοπόρου και την σύνθεση της παρέας), λίγο παραπάνω από 70 λεπτά. Στην αφετηρία του μονοπατιού, και δίπλα από τις σχετικές ταμπέλες με το πληροφοριακό υλικό για την χλωρίδα της περιοχής, και ανάμεσα στις αναρίθμητες φτέρες, μπορεί ο επισκέπτης να θαυμάσει υπέροχους καλοσχηματισμένους Κρόκους.
Μετά από περίπου ένα χιλιόμετρο καθοδικής πορείας, το μονοπάτι διαβαίνει ένα διάσελο (το μοναδικό σημείο της διαδρομής όπου μπορείς να δεις τον ουρανό και να προσανατολιστείς) και μετά ενώνεται για τα τελευταία 800 μέτρα με το ευρωπαικό μονοπάτι Ε6 (συνολικού μήκους 6 χλμ, με αφετηρία το χωριό του Λειβαδίτη) μέχρι τη βάση του καταρράκτη.
Λίγο πιο κάτω υπάρχει άλλη μια διασταύρωση με ένα μονοπάτι που ακολουθώντας το καταλήγεις αρκετά βορειότερα σε "μπαλκόνι" με θέα τον καταρράκτη της Αγ. Βαρβάρας.
Επίσης γύρω από το μονοπάτι, υπάρχουν διάσπαρτες τρύπες τόσο κοντά στις ρίζες των δένδρων, όσο και σε φυσικά ανοίγματα του εδάφους, όπου φωλιάζουν εκατοντάδες σαλαμάνδρες. Λογικά σε μια ζεστή μέρα, η σαλαμάνδρα όντας νυχτόβιο κατά βάση ον, παραμένει κρυμμένη στη φωλιά της... ωστόσο όταν έχει πέσει η θερμοκρασία και κυρίως όταν βρέχει, ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει πολλές από αυτές να ξετρυπώνουν από τα έγκατα της γης και να τριγυρίζουν αμέριμνες μέσα και γύρω στο μονοπάτι.
